Rewolucja, której nie było. Mobilizacja rewolucyjna i procesy państwotwórcze na poimperialnych pograniczach. Polska i Finlandia na tle porównawczym 1905-1921.

Projekt NCN ,(OPUS nr 2017/27/B/HS6/00098), 2018-2022.

Kierownik: Wiktor Marzec

Streszczenie

Królestwo Polskie było na tle Cesarstwa Rosyjskiego i jego wielonarodowych pograniczy terenem najbardziej intensywnej mobilizacji rewolucyjnej w okresie 1904-1907. Było to miejsce długotrwałych strajków, konfliktów społecznych i walk w imię wyzwolenia narodowego. Ziemie polskie doświadczyły bezprecedensowego zrywu politycznego, który zamanifestował się narodzinami partii masowych, związków zawodowych i nową kultura życia publicznego. Jednakże dekadę później, gdy ruchy rewolucyjne rosły w siłę w całym regionie, Polska pozostała relatywnie spokojna. Powstawanie nowej państwowości było procesem trudnym, który musiał przezwyciężyć odśrodkowe tendencje obecne w dotychczasowych ruchach na rzecz rewolucji społecznej. Pomimo wyniszczającej wojny, zagrożenia międzynarodowego i armii bolszewickiej zbliżającej się do Warszawy z zamiarem zaniesienia rewolucji na zachód, polskie klasy ludowe stanęły niemal jednogłośnie po stronie polskiego państwa narodowego, także wtedy, gdy nie spełniło obietnicy dalej idących reform społecznych. Mimo zwyczajowej tendencji do opisywania polskich dziejów społecznych, jako zmierzających do „odrodzenia Polski”, dynamiki tej nie można traktować, jako samo-oczywistej. Przedstawiony projekt stawia pytanie o to, jakie procesy odpowiadały za opadnięcie rewolucyjnej fali i umożliwiły budowa ponadklasowego państwa?
Projekt proponuje porównanie historii niepokojów społecznych i rozwoju scen politycznej w Polsce i Finlandii na szerszym tle pograniczy upadającego carskiego imperium. Jest to badanie porównawcze z zakresu socjologii historycznej. Dotyczy dynamiki rebelii, nacjonalistycznej re-mobilizacji, i w końcu integracji klas podporządkowanych w porządek państwowy. W projekcie analizuję materiały archiwalne takie jak prasę partyjną i pamflety polityczne. Przemiany języka politycznego rozpatruję na tle procesów społecznych, widzianych przez pryzmat źródeł dokumentujących niepokoje społeczne takie jak robotnicze strajki, chłopskie bunty i patriotyczne manifestacje. Umiejętnie łącząc socjologię historyczną, historię pojęć i historyczna analizę dyskursu, projekt bada splot czynników strukturalnych i intelektualnych przeobrażeń w wysoce współzależnym kontekście transnarodowym.

Projekt NCN ,(OPUS nr 2017/27/B/HS6/00098), 2018-2022.

Selected publications related to the project:

Main findings of the project:

• Wiktor Marzec, Risto Turunen, ‘Parliament and Revolution: Poland, Finland and the End of Empire in early 20th century, 1905–1918,’ Comparative Studies in Society and History 2024, Vol.66, No. 1, pp. 155-184
• Wiktor Marzec, ‘Forging Polity in Times of International Class War: The Parliamentary Rhetoric on Labor in the First Polish Diet, 1919–1922,’ International Review of Social History 2021, Vol. 66, No. 3, pp. 443 – 467
• Wiktor Marzec, ‘The Revolution That Did Not Happen. Labor Insurgency in Late Russian Poland,’ International Labor and Working Class History, online first 2024:1-22. doi:10.1017/S0147547924000152
• Risto Turunen, ‘Ideologies as conceptual networks: towards a data-intensive approach,’ Journal of Political, on-line first 2024: 1-23. https://doi.org/10.1080/13569317.2024.2366812
• Marcin Szymański, ‘The archival legacy of the administrative apparatus in the Kingdom of Poland in the period after the Revolution of 1905’ (working title), Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung / Journal of East Central European Studies, under review

Other journal articles:

• Wiktor Marzec, ‘A sub-imperial realm amidst the global parliamentary moment. Legislative imaginations of Russian Poland, 1905-18,’ Parliaments, Estates and Representation 2022, Vol. 42, No. 3, pp. 253-268
• Wiktor Marzec, ‘Landed Nation. Land Reform and Ethnic Diversity in the Interwar Polish Parliament,’ Nationalities Papers, Vol. 51, No. 4, pp. 929-949
• Wiktor Marzec, ‘One of the Oldest States in Europe Has Never Suppressed Any Nation.’ The Minority Treaty, Nationalist Indignation and the Foundations of Interwar Ethnic Democracy in Poland,’ Nations and Nationalism 2021, No. 27, pp. 1080–1096
• Wiktor Marzec, Risto Turunen, ‘Social-isms in the Tsarist Borderlands. Poland and Finland in a Contrastive Comparison 1830–1907,’ Contributions to the History of Concepts 2018, Vol. 13, No. 1, pp. 22-50
• Wiktor Marzec, Risto Turunen, (Im)mobilités des idées. Socialismes itinérants dans les régions de Pologne et de Finlande de l’empire de Russie, Cahiers Jaurès 2019/4 (N° 234), 9-34
• Risto Turunen, ‘Making of Modernity in the Vernacular: On the Grassroots Variations of Finnish Socialism in the Early Twentieth Century,’ Praktyka Teoretyczna 2021 (39) 1, pp. 73-94

Chapters:

• Wiktor Marzec ‘Class, Nation, Revolution. Revolutionary Biographies in Late Russian Poland’, in: Revolutionary Biographies in the 19th and 20th Century: Imperial – Inter/national – Decolonial, Nikolaus Katzer, Sandra Dahlke and Denis Sdvizhkov (eds.), Vandenhoeck & Ruprecht, 2023, pp. 37-55.
• Wiktor Marzec ‘Revolutionary Memory and the Genesis of the State: A Failed “Dress Rehearsal” and Changing Scripts in Polish Socialist Movements 1905-1920’, in: Memory and Social Movements in Modern and Contemporary History: Remembering Past Struggles and Injustices, Resourcing Protest and Change, Stefan Berger and Christian Koller (eds.), Palgrave Macmillan 2024, pp. 107-133.
• ‘Sublating the hyphens. Internationalist Working Class Militant Biographies, Identity, and Sub-culture in Late Russian Poland,’ in: Identities In-Between in East-Central Europe, Jan Fellerer, Robert Pyrah, Marius Turda (eds.), Routledge, London-New York 2019
• ‘Emotional Community of Nationalist Workers. Performing and Remembering Private Nationalism in late Russian Poland,’ in: Emotions and Everyday Nationalism in Modern European History, eds. Andreas Stynen, Maarten Van Ginderachter and Xosé M. Núñez Seixas (eds.), Routledge, London-New York 2020
• ‘Państwo i rewolucja na imperialnym pograniczu. Transformacja rosyjskiej Polski 1905-1921,’ in: Polskie nauki społecznie w kontekście relacji władzy i zależności międzynarodowych, Tomasz Zarycki (ed.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022, pp. 45-76.