Polish For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

Projekt NCN (OPUS) – 2016-2021

Grant OPUS, Kierownik: Tomasz Zarycki

Streszczenie

Głównym celem projekt będzie skonstruowanie modelu tworzenia się podstawowych znaczeń społecznych we współczesnych społeczeństwach. W projekcie badane będzie jak rodzą się i funkcjonują tak fundamentalne opozycje jak podziały na to co moralne i niemoralne, racjonalne i irracjonalne czy też sprawiedliwe i niesprawiedliwe. W szczególności przedmiotem uwagi będzie jak owe opozycje łączą się liniami sporów politycznych i innych debat w sferze publicznej. Szczególna uwaga skierowana będzie na rolę elit w tworzeniu się wspomnianych znaczeń społecznych. Elity ujmowane będą za pomocą pojęcia „pola władzy” zaproponowanego przez znanego francuskiego socjologa Pierre’a Bourdieu. Bourdieu badał pole władzy we Francji, która jest silnym państwem Europy Zachodniej i należy do tzw. rdzenia kontynentu. Hipotezą stawianą w projekcie jest, że zaobserwowane przez Bourdieu we Francji mechanizmy nie koniecznie muszą wyglądać podobnie w krajach peryferyjnych za przykład których można uważać Polskę w której prowadzone będą proponowane badania. W szczególności przypuszcza się, że struktura podstawowych opozycji w polskim polu władzy rożni się w znaczący sposób od tej obserwowanej we Francji. W tej ostatniej do czynienia mamy z klasyczną opozycją pomiędzy kapitałem kulturowym a kapitałem ekonomicznym (i odpowiednio ich elitami), która koreluje silnie z tradycyjnym podziałem na polityczną lewicę i prawicę. Jak się przypuszcza, w Polsce głównym podziałem w polu władzy, w szczególności po drugiej wojnie światowej, będzie opozycja pomiędzy zwolennikami otwartego podejścia wobec sił zewnętrznie dominującymi nad krajem (państwami zaborczymi, ZSRR a obecnie krajami zachodnimi) a zwolennikami twardszej wobec nich postawy pod hasłami obrony interesu narodowego. Aby przetestować powyższą hipotezę w projekcie proponuje się przeprowadzenie badań nad strukturą polskiego pola władzy w czterech okresach historycznych: ostatnich latach przed Pierwszą Wojną Światową, gdy mówić można o polskim proto-polu władzy pod zaborami, w okresie międzywojennym, w ostatnich dekadach okresu komunistycznego, oraz po upadku systemu, a więc współcześnie. Badanie skupi się przede wszystkim na strukturach elit (politycznych, ekonomicznych, kulturowych i akademickich oraz innych, których przedstawiciele wchodzą w skład pola władzy), ich życiowych trajektoriach, aliansach i podziałach. Pozwoli to na zbadanie jak ewoluowały główne linie konfliktów społecznych i związane z nimi znaczenia społeczne, w szczególności w kontekście debat społecznych określających podstawowe wartości, wyznaczających punkty odniesienia dla ocen społecznych. Takie systematyczne studium powinno pozwolić na zaproponowanie nowej teorii znaczenia pokazującej społeczny (a nie tylko indywidualny czy grupowy) kontekst powstawania znaczeń jako funkcji relacji władzy w ujęciu długiego trwania, i kluczowej roli areny publicznej w ich negocjowaniu.

Kluczowym komponentem projektu będzie jednocześnie badanie trzech dyscyplin nauk społecznych w Polsce, a konkretnie socjologii, prawa i językoznawstwa. Ich „pola” będą badane podobnie jak pole władzy, a więc przede wszystkim przez pryzmat głównych linii konfliktów, sporów teoretycznych i trajektorii karier elit. Badania dotyczyć będą tych samych czterech okresów historii Polski od ostatnich lat przed Pierwszą Wojną Światową do czasów obecnych. Ustalenia z badań rozwoju trzech wspomnianych pól akademickich zostaną ściśle zestawione z wynikami badania ewolucji pola władzy w odpowiednich okresach. Pozwoli to na ustalenie relacji pomiędzy sporami akademickimi i podziałami w środowisku nauk społecznych, a podziałami ogólno-społecznymi i politycznymi. Szerszym celem projektu w tym kontekście będzie stworzenie modelu opisującego relacje pomiędzy naukami społecznymi a życiem społecznym, w szczególności tłumaczącego rolę nauk społecznych w tworzeniu znaczeń społecznych. Można się spodziewać, że w większości przypadków rola ta jest raczej pośrednia, ale przypuszczać można że istotna, w szczególności w zakresie legitymizacji. Szczególnie istotne będzie pokazanie specyfiki Polski w tym zakresie jako kraju peryferyjnego i zestawienie ustaleń ze znanymi mechanizmami opisywanymi w krajach zachodnich.