Z uroczystymi obchodami 200lecia Uniwersytetu Warszawskiego zbiegło się 25lecie powstania Instytutu Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca. Rocznicę powołania do życia ISS, jako międzywydziałowej interdyscyplinarnej jednostki badawczej UW, uczciliśmy organizując serię uroczystości rocznicowych, które zainaugurowała międzynarodowa konferencja naukowa 19 maja 2016. Konferencja odbywała się pod honorowym patronatem Jego Magnificencji Rektora UW Profesora Marcina Pałysa. Wśród gości znaleźli się założyciele oraz wszyscy dotychczasowi dyrektorzy i dyrektorki ISS, pracownicy i współpracownicy Instytutu oraz przedstawiciele naszych zagranicznych partnerów – Institute for Social Research, Weiser Center for Emerging Democracies i Copernicus Program in Polish Studies na University of Michigan.

Przy okazji konferencji jubileuszowej odnowione zostały zapisy porozumienia z 1990 roku, które powołały Instytut do życia, sygnowane jak wówczas przez władze Uniwersytetu Warszawskiego oraz University of Michigan. Gościem honorowym i sygnatariuszem odnowionego porozumienia z ramienia University of Michigan był Prof. David Lam, Dyrektor Institute for Social Research, z ramienia Uniwersytetu Warszawskiego porozumienie sygnował Jego Magnificencja Rektor Prof. Marcin Pałys oraz dyrektor ISS UW prof. Tomasz Zarycki.

Warto przypomnieć, że silne partnerskie relacje między ISR a ISS datują się od momentu powstania naszego Instytutu. Ówczesny dyrektor ISR Profesor Robert Zajonc zainicjował i wspierał stworzenie podobnego do ISR nowatorskiego instytutu badań społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Ten wybitny amerykański psycholog społeczny polskiego pochodzenia jest nie tylko patronem naszego Instytutu, ale i osobą z która wielu członków ISS łączyły silne więzi przyjaźni i współpracy naukowej. Dzięki partnerskiej relacji z ISR z jednej, a wsparciu władz Uniwersytetu z drugiej, ISS mógł w pełni rozwinąć się jako innowacyjna i niezależna placówka badawcza, której zadaniem jest inicjowanie i realizowanie badań podstawowych o charakterze interdyscyplinarnym i porównawczym w obszarze nauk społecznych. Misją Instytutu przez ostatnie 25 lat było tworzenie optymalnych warunków do realizacji badań o charakterze nowatorskim i wychodzącym poza paradygmaty poszczególnych dziedzin, przy równoczesnym propagowaniu wysokiej jakości interdyscyplinarnych badań ilościowych i jakościowych.

Uroczyste podpisanie nowego porozumienia poprzedzone było wystąpieniami zaproszonych gości oraz gospodarzy konferencji. Spotkanie otworzył JM Rektor Prof. Marcin Pałys oraz Prof. Tomasz Zarycki, Dyrektor Instytutu Studiów Społecznych. Rektor podkreślił dotychczasowe dokonania ISS oraz potrzebę wspierania jednostek naukowych o podobnie interdyscyplinarnym i nastawionym na doskonałość naukową charakterze. Prof. Tomasz Zarycki zauważył z kolei, że dzięki współpracy ISS z ISR duża grupa najlepszych badaczy społecznych na UW miała szansę rozwinąć swoje umiejętności i międzynarodowe kontakty naukowe. Z perspektywy czasu można powiedzieć, że współpraca obu jednostek przyczyniła się do znaczącego wzmocnienia potencjału całego pokolenia badaczy na naszej uczelni. Tym samym za zrealizowane można uznać marzenia Profesora Roberta Zajonca, który dążył do wspierania polskiej nauki poprzez wymianę studentów i pracowników naukowych oraz budowanie transatlantyckich relacji akademickich. Prof. David Lam, Dyrektor Institute for Social Research (ISR), University of Michigan, podkreślił długoletnie relacje między naszymi instytutami oraz wagę dotychczasowej współpracy, która obejmowała szereg konferencji, wspólnych publikacji, a w szczególności wymianę doktorantów, w tym szkolących się na prestiżowej szkole letniej ICPSR. Prof. Anna Grzymała-Busse, Dyrektor Weiser Center for Emerging Democracies, University of Michigan podkreśliła wagę współpracy z ISS dla jej pionierskiego ośrodka, zorientowanego na badania krajów byłego bloku komunistycznego i studia porównawcze nad demokratyzacją, w których przypadek Polski jest ciągle bardzo ważny. Prof. Geneviève Zubrzycki, Dyrektor Copernicus Program in Polish Studies na University of Michigan zadeklarowała że ISS będzie dla Copernicusa kluczowym partnerem, wspierającym ten bardzo ważny w skali USA program studiów polskich.

Miłym, bardziej osobistym akcentem spotkania były krótkie wypowiedzi dwóch osób symbolizujących silne relacje między Uniwersytetem Warszawskim a University of Michigan. Prof. Eugene Burnstein, emerytowany profesor Institute for Social Research, opowiedział o tym jak poznał swego przyszłego promotora Profesora Zajonca oraz o rozpoczętej wówczas wieloletniej współpracy z polskimi naukowcami, z których wielu zalicza obecnie do swoich bliskich przyjaciół. Aby wspierać zapoczątkowaną przez swojego mentora tradycję, Prof. Burnstein ufundował w 2016 roku The Eugene and Matha Burnstein University of Warsaw Social Science Scholars Exchange Fund, który ma finansować wyjazdy młodych polskich naukowców udających się na staże badawcze i szkoleniowe do Ann Arbor. Na zakończenie Prof. Michał Żochowski z Department of Physics and Biophysics University of Michigan opowiedział o rozwijającej się współpracy między przedstawicielami nauk ścisłych i nauk społecznych z obu Uniwersytetów. Współpracę tę zapoczątkowały wspólne projekty Prof. Żochowskiego i Prof. Andrzeja Nowaka, nowatorsko łączące osiągnięcia fizyki sieci do analizy zjawisk społecznych.

W trakcie konferencji często wspominano zarówno historię, jak i najważniejszy dorobek centrów i zespołów badawczych ISS, w tym realizowane obecnie międzynarodowe projekty i programy badawcze. W obszarze innowacyjności i interdyscyplinarności wyróżniają się zwłaszcza projekty realizowane przez Global Systems Center pod kierunkiem prof. Andrzeja Nowaka, zajmujące się badaniem globalnych sieci społecznych, oraz Centrum Wyzwań Społecznych zajmujące się projektami wykorzystującymi wiedzę naukową dla wprowadzania realnej zmiany społecznej. Społeczne zaangażowanie Instytutu w ostatnim roku znalazło również swój wyraz we współpracy dr Anny Domaradzkiej z Miastem St. Warszawa przy tworzeniu Strategii Rozwoju Warszawy 2030. Do najważniejszych obszarów badań realizowanych obecnie w ISS należą badania emocji i uprzedzeń realizowane w zespole prof. Mirosława Kofty, wielowymiarowe badania zależności centro-peryferyjnych w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej prof. Tomasza Zaryckiego i badania nad systemem nauki z perspektywy równości płci zespołu prof. Renaty Siemieńskiej. Oprócz tego w ISS prowadzone są międzynarodowe badania nad ruchami społecznymi, przedsiębiorczością społeczną i szeroko rozumiane badania miasta, które przyciągają do ISS stypendystów z innych krajów. Ponadto, od wielu lat nasz Instytut rozwija Archiwum Danych Społecznych w partnerstwie z IFiS PAN oraz uczestniczy w realizacji badań w ramach prestiżowych programów World Values Studies oraz International Social Survey Programme.

Ciągłość a jednocześnie różnorodność orientacji intelektualnej ISS podkreślił panel z udziałem wszystkich dotychczasowych dyrektorów ISS. Prof. Janusz Grzelak, Prof. Mira Marody, Prof. Mirosław Kofta, Prof. Grażyna Wieczorkowska i Prof. Renata Siemieńska dyskutowali o swoich najlepszych i najtrudniejszych chwilach związanych z kierowaniem instytutu oraz o jego dotychczasowych osiągnięciach i najbliższej przyszłości.

Jubileusz był okazją do przypomnienia zarówno korzeni ISS, jak i potwierdzenia jego pozycji w Polskiej i międzynarodowej nauce. Już od 26 lat ISS pełni rolę węzła współpracy z uczelniami z całego świata, w szczególności z najlepszymi ośrodkami naukowymi w USA (University of Michigan, Brown University, Stanford University czy University of Delaware, etc.) i Europie, wspierając naukowców z całego UW w budowaniu ich międzynarodowych relacji. Dzięki otwartej formule i nastawieniu na interdyscyplinarność, ISS umożliwił pracownikom i studentom z różnych wydziałów owocną współpracę, która przekłada się na projekty, granty badawcze i międzynarodowe publikacje.

Doktoranci i absolwenci studiów doktoranckich w ISS mieli szanse dowiedzieć się więcej o historii instytutu, a zespoły naukowe przedstawić swoje plany i osiągnięcia. Goście z zagranicy podkreślili, że formuła, dorobek i potencjał kadrowy ISS sprawdził się doskonale w dotychczasowej współpracy i że model promowany przez Instytut jest optymalny dla sprostania wyzwaniom badań interdyscyplinarnych. Konferencję zamknęło mniej formalne spotkanie wszystkich gości w trakcie oficjalnej recepcji. Rozmawiano o potencjalnych kierunkach rozwoju dalszej współpracy, zwłaszcza w obszarze badań interdyscyplinarnych, które wciąż jeszcze napotykają bariery formalne związane z sektorowością nauki.

Skrót prezentacji jubileuszowej można obejrzeć tutaj: Prezentacja 25lecie